Cando a arte cruza a liña

Hai moita xente que pensa que non é machista porque, a nivel intelectual, comprenden a realidade da muller, pero o subconsiente os traizoa.

Bibiana Santiso Naveira (Revista do Fútbol Feminino Galego, 2021)

Nun mundo cada vez máis dominado polo contido visual, as fronteiras entre a arte e a explotación poden volverse borrosas, especialmente no ámbito da fotografía rueira. Isto quedou demostrado hoxe nunha publicación recente en Instagram dunha conta coruñesa que capturou e publicou unha imaxe dunha muller desprevida na rúa. A foto, tomada xusto no momento en que un refacho de vento levantou a saia da muller, deixando o seu traseiro ao descuberto, desatou unha polémica que pon de relevo problemas profundos sobre o consentimento, a cousificación e o machismo implícito na nosa sociedade.

No centro desta controversia atópase unha violación fundamental da privacidade e o consentimento. A muller retratada non sabía que estaba a ser fotografada, e moito menos que a súa imaxe sería compartida publicamente. O feito de que o fotógrafo afirmase explicitamente que a muller «non sabía que estaba a ser fotografada» engade unha inquietante dimensión á situación. Isto non é só un fallo técnico; é unha violación da súa autonomía e o seu dereito para decidir como se representa. Ao publicar a foto sen o seu permiso, o fotógrafo ignorou o principio básico de que as persoas deben ter control sobre os seus corpos e imaxes, especialmente en momentos de vulnerabilidade.

A xustificación do fotógrafo ao publicar a foto—considerándoa unha captura rueira «artística»—revela un problema máis profundo: a cousificación das mulleres. Ao enfocarse no corpo da muller dunha maneira sexualmente suxestiva e sen o seu consentimento, a foto redúcea a un mero obxecto para a mirada do espectador. Este acto de cousificación é unha forma de deshumanización, onde o valor estético da imaxe colócase por encima da dignidade e autonomía da muller.

Este escenario tamén expón unha pregunta crítica: Consideraría o fotógrafo que a foto era «artística» se a muller non cumprise con certos estándares de beleza socialmente aceptados? Se ela fose maior, máis gorda ou con celulite visible, consideraría a imaxe digna de ser publicada? A resposta probablemente sexa non; o que suxire que a decisión de compartir a foto tiña menos que ver co seu valor artístico e máis co feito de que a aparencia física da muller axustábase a un ideal sexualizado e pechado. Esta cousificación selectiva resalta como a miúdo se valora ás mulleres principalmente pola súa aparencia, reforzando estereotipos daniños e perpetuando o machismo de maneira sutil pero constante.

Algúns argumentaron en defensa do fotógrafo que non se vía o rostro da muller, o que preservaría o seu anonimato. Con todo, o anonimato non equivale a consentimento. A ausencia dun rostro visible non cambia o feito de que o seu corpo estea a mostrarse sen o seu permiso. Ademais, a idea de que a foto tomada noutro país dalgunha maneira xustifica esta violación é profundamente errónea. O principio de respectar a privacidade e a autonomía dunha persoa é universal, transcendendo fronteiras culturais e xeográficas. Non se trata de se a muller é recoñecible ou non; trátase de respectala como un ser humano con dereitos e dignidade.

A incapacidade do fotógrafo para ver algo incorrecto na foto reflicte un problema común: o nesgo inconsciente. Poida que non tivese a intención de cousificar ou explotar á muller, pero as súas accións revelan un problema social máis profundo, onde os límites e a autonomía das mulleres a miúdo pásanse por alto ou se desestiman. Aquí é onde o machismo maniféstase na mirada do observador. Os nesgos inconscientes do fotógrafo leváronlle a priorizar a súa visión artística sobre o dereito da muller á privacidade e o respecto, demostrando o profundamente arraigado que pode estar o machismo nas nosas accións cotiás.

Os estándares éticos sobre o consentimento e o respecto á dignidade individual non están limitados pola xeografía. O feito de que algo ocorra nun contexto cultural diferente non o fai menos daniño nin eticamente aceptable. O principio universal de respectar a dignidade humana debe aplicarse en todo lugar, asegurando que as persoas sexan tratadas co respecto que merecen.

Finalmente, esta situación destaca unha preocupante dinámica de poder na que o fotógrafo exerce control sobre como se representa a unha muller, sen a súa participación nin consentimento. Este é un claro exemplo de como os desequilibrios de poder maniféstanse en situacións do día a día. A decisión do fotógrafo de publicar a imaxe sen considerar a perspectiva da muller mostra unha falta de respecto cara a ela como un ser humano con igualdade de dereitos, perpetuando así as desigualdades de xénero.

Publicar esta foto foi un erro tremendo tanto a nivel ético como moral e socialmente. Reflicte un problema máis amplo de como os nesgos inconscientes poden levar a accións que perpetúan o machismo, mesmo cando non hai intención manifesta de causar dano. Este incidente non se trata só dunha fotografía; trátase das profundas implicacións sobre como se trata e representa ás mulleres na sociedade. É crucial que recoñezamos e enfrontemos estes nesgos, asegurando que o respecto polos dereitos e a dignidade individual siga sendo unha prioridade en calquera forma de expresión artística.